Muğla’nın Bodrum ilçesine 1940’lı yılların başında İtalya’dan getirilen ve 1950’li yıllarda yıllık üretimi 25-30 bin tonlara çıkarak yurtdışına 2 dolara satılan Bodrum mandalini turizm ilçesinde hızla artan ranta yenildi.
Yüzlerce mandalin bahçesi betona yenik düştü. Üretim 3 bin tonlara kadar geriledi. Yüzlerce ton mandalin ya ağaçların dallarında ya da toplanmadığı için yerlerde çürümeye ve kaderine terk edildi. Mandalina kasaları boş kaldı.
Dededen, babadan kalma üretimi devam ettiren Bodrum Mandalin Hareketi Öncüsü ve Bodrum Kent Konseyi Coğrafi İşaretler Çalışma Grubu Kolaylaştırıcısı Erman Aras konuyla iligili şunları söyledi:
“Tarihi Bodrum mandalinin öyküsü 350 yıl geriye dayanır. Bugüne kadar koruduk ve mücadeleyi sürdürüyoruz. Ancak yıllık üretim 3 bin tonların altına kadar düştü. Mandalini korumak için coğrafi marka unvanı aldık.
Mandalinden gazoz, lokum, kolonya, sirke, dondurma, reçel olmak üzere 25 çeşit markalı ürün yarattık. Kooperatif kuralım, birlik olalım dedik, olmadı, mandalin ya dalında kaldı, ya da düştüğü yerde. Bodrum mandalinini korumak için herkes elini taşın altına koymalı.
Dedelerimizden miras bu ürünü yitirirsek yerine koyacağımız ne yazık ki böyle bir ürün yok.”
HERKES ELİNİ TAŞIN ALTINA KOYMALI MANDALİN KORUNMALI
Aras açıklamasının devamında ise şunları kaydetti:
“Bu nedenle bu ilçede yaşayan bu ilçeden para kazanan her işletme, her tüketici, sofrasında ve işyerinde Bodrum mandalini ve ürünlerini kullanmalı, üreticiyi korumalı. Binlerce işletme oldu, binlerce villa yapıldı.
Şimdi bunların sahipleri mandalin bahçeleri ile Bodrum yeşil kalsın istiyor, yeşil kalsın demekle Bodrum yeşil kalıyor mu hayır. Mandalini üreteci satamıyor satsa da para etmiyor. Bahçede elinden 5-6 TL. ye satıyor, aynı mandalin büyükşehirlerde 50- 60TL. ediyor.
Bu nedenle mandalin bahçesi sahipleri bize de imar gelse biz de bina yapsak diye bekliyor. Biz milli marka coğrafi ürün dediğimiz Bodrum mandalinini göz göre nasıl yok ediyoruz.
Sorulması gereken bu. Çaresi ise ilçedeki işletmelerin menülerini bunu koymaları, suyundan reçeline tatlısından lokumuna kadar ürünleri değerlendirmeli.”
Erman Aras
AĞAÇLARIMIZI SÖKÜYORLAR BİNALARI DİKİYORLAR
Eşi Hatice Uzun ile birlikte üretim yapan ve Ortakent Mahallesi’ndeki bahçenin önünde mandalinleri satmaya çalışan Alibey Uzun yaptığı açıklamada tarihi Bodrum mandalinin yok olmaya başladığını belirterek “Ağaçlarımızı söküyorlar, binaları dikiyorlar. Böyle giderse 5-10 yıl içinde yiyecek mandalin bulamayız. Çok acı Bodrum mandalinini bulamayacağız. Ürün para etmiyor. Bir karış toprak para ediyor, bir kilogram mandalin para etmiyor” dedi.
Can Pulak
MANDALİNİ YAŞATMAK İÇİN AĞAÇLARI TEK TEK KİRALAYACAĞIZ
8. Cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın danışmanı olan ve halen turistik ilçede yaşayan Bodrum Mandalini Platformu üyesi Can Pulak ise şunları söyledi:
“Bu kadar değerli bir ürünün böyle heder olması, üretim masraflarının artması ve üreticiyi bezdirir hale gelmesi yürek burkucu. Mandalini önce ranttan kurtarmak lazım.
Bu nedenle onlarca bahçe ranta kurban gitti, ama geride kalan mandalin bahçelerini kurtarabiliriz. Üretimde direnenlere nasıl destek olabiliriz.
Her mandalin ağacını yıllık 100 TL. yi kiralayarak altına kişi adını plaketi çakılsın ve ürünün toplasın, yani isteyen herkesin dikili bir mandalin ağacı olsun.
Mandalin yerlerde çürümesin ve kesilmesini önemli ölçüde önlemiş oluruz. Dünyada eşi benzeri, lezzeti kokusu olmayan Bodrum mandalinini yaşatmış oluruz”
